کالاهای وارداتی نیازمند مجوز از سازمان انرژی اتمی ایران
سازمان انرژی اتمی ایران (AEOI) یکی از نهادهای کلیدی در نظارت بر مواد و تجهیزات مرتبط با فناوری هسته‌ای، مواد پرتوزا، و کالاهای مرتبط با اشعه است.
این سازمان بر اساس قانون تأسیس سازمان انرژی اتمی (مصوب ۱۳۵۳) و مقررات حفاظت در برابر اشعه، وظیفه صدور مجوز برای واردات کالاهایی را دارد که ممکن است خطر تشعشعات یونیزان یا مواد رادیواکتیو داشته باشند.
هدف این نظارت، حفاظت از سلامت عمومی، امنیت ملی، و جلوگیری از ورود مواد خطرناک یا غیرمجاز به کشور است.
فرآیند اخذ مجوز از طریق سامانه جامع تجارت ایران (ntsw.ir) و هماهنگی با دفتر حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی انجام می‌شود.
این سند فهرست جامعی از کالاهای نیازمند مجوز، کد تعرفه‌های گمرکی (HS Code)، شرایط اخذ مجوز، و نکات کلیدی را ارائه می‌دهد.
کالاهای وارداتی نیازمند مجوز
کالاهایی که برای واردات یا ترانزیت نیاز به مجوز سازمان انرژی اتمی دارند، عمدتاً شامل مواد رادیواکتیو، تجهیزات پرتوزا، و برخی ضایعات فلزی هستند که ممکن است آلودگی رادیواکتیو داشته باشند. این کالاها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱. کالاهایی که برای واردات نیاز به مجوز دارند
این کالاها به دلیل ماهیت پرتوزا یا خطرناک بودن، برای ورود به کشور نیازمند اخذ مجوز از سازمان انرژی اتمی هستند.
فهرست این کالاها و کد تعرفه‌های گمرکی مربوطه عبارتند از:
- سنگ‌ها و کنسانتره‌های معدنی مرتبط با مواد رادیواکتیو:
- سنگ اورانیوم و کنسانتره آن
- کد تعرفه: ۲۶۱۲.۱۰
- سنگ توریم و کنسانتره آن
- کد تعرفه: ۲۶۱۲.۲۰
- سنگ نیوبیوم، تانتال، وانادیوم و کنسانتره‌های آن
- کد تعرفه: ۲۶۱۵.۹۰
- سنگ وانادیوم و کنسانتره‌های آن
- کد تعرفه: ۲۶۱۵.۹۰.۱۰
- سنگ اورانیوم و کنسانتره آن
- عناصر و ترکیبات رادیواکتیو:
- عناصر شیمیایی رادیواکتیو، ایزوتوپ‌های رادیواکتیو، و ترکیبات آن‌ها (شامل مخلوط‌ها و پسماندهای حاوی این مواد)
- کد تعرفه: ۲۸۴۴
- عناصر شیمیایی و ایزوتوپ‌های قابل شکافت (Fissiles) یا حاصلخیز (Fertiles)
- کد تعرفه: ۲۸۴۴
- عناصر شیمیایی رادیواکتیو، ایزوتوپ‌های رادیواکتیو، و ترکیبات آن‌ها (شامل مخلوط‌ها و پسماندهای حاوی این مواد)
- اورانیوم طبیعی و ترکیبات آن:
- اورانیوم طبیعی، آلیاژها، دیسپرسیون‌ها، سرمت‌ها، محصولات سرامیکی، و مخلوط‌های حاوی اورانیوم طبیعی
- کد تعرفه: ۲۸۴۴.۱۰.۰۰
- اورانیوم طبیعی، آلیاژها، دیسپرسیون‌ها، سرمت‌ها، محصولات سرامیکی، و مخلوط‌های حاوی اورانیوم طبیعی
- تجهیزات و مواد مرتبط با نیروگاه‌های اتمی:
- تجهیزات و مواد مورد استفاده در احداث و بهره‌برداری از نیروگاه‌های اتمی (توسط شرکت مادر تخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران)
- کد تعرفه: ۸۴۰۱
- تجهیزات و مواد مورد استفاده در احداث و بهره‌برداری از نیروگاه‌های اتمی (توسط شرکت مادر تخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران)
- کیت‌های آزمایشگاهی پرتوزا:
- کیت‌های هورمونی یا تشخیصی نشاندار شده با مواد پرتوزا (مانند کیت‌های آزمایشگاهی برای تشخیص پزشکی)
- کد تعرفه: ۳۸۲۲.۰۰
- کیت‌های هورمونی یا تشخیصی نشاندار شده با مواد پرتوزا (مانند کیت‌های آزمایشگاهی برای تشخیص پزشکی)
- تجهیزات پزشکی پرتوزا:
- دستگاه‌های لیزر پزشکی و رادیوگرافی
- کد تعرفه: ۹۰۱۸.۲۰، ۹۰۱۸.۱۴
- تجهیزات دندانپزشکی پرتوزا (مانند دستگاه‌های رادیوگرافی دندانی)
- کد تعرفه: ۹۰۱۸.۴۹
- دستگاه‌های لیزر پزشکی و رادیوگرافی
- تیوب‌های نوری و فوتونی:
- تیوب‌های مورد استفاده در تجهیزات پرتوزا
- کد تعرفه: ۹۰۱۳.۸۰.۲۰
- تیوب‌های مورد استفاده در تجهیزات پرتوزا
۲. کالاهایی که برای ترخیص یا ترانزیت نیاز به مجوز دارند
این کالاها ممکن است برای ورود نیازی به مجوز نداشته باشند، اما برای ترخیص از گمرک یا ترانزیت در داخل کشور، به دلیل احتمال آلودگی رادیواکتیو، نیازمند بررسی و مجوز هستند.
فهرست این کالاها شامل:
- قراضه و ضایعات فلزی:
- قراضه و ضایعات چدن، آهن، یا فولاد (شمش‌های حاصل از ذوب مجدد ضایعات)
- کد تعرفه: ۷۲۰۴
- قراضه و ضایعات مس (شمش‌ها یا اشکال حاصل از ذوب مجدد)
- کد تعرفه: ۷۴۰۴.۰۰.۰۰
- قراضه و ضایعات نیکل (اشکال حاصل از ذوب مجدد)
- کد تعرفه: ۷۵۰۳.۰۰.۰۰
- قراضه و ضایعات آلومینیوم (شمش‌ها، آلومینیوم غیرممزوج، یا آلیاژها)
- کد تعرفه: ۷۶۰۲.۰۰.۰۰
- قراضه و ضایعات چدن، آهن، یا فولاد (شمش‌های حاصل از ذوب مجدد ضایعات)
۳. کالاهای ممنوعه
برخی کالاها، حتی با اخذ مجوز، به دلیل خطرات بالای پرتوزایی یا عدم انطباق با قوانین، ممنوع‌الورود هستند، از جمله:
- دستگاه‌های برنزه‌کننده پوست (به دلیل استفاده از اشعه UV مضر)
- کد تعرفه: متغیر (معمولاً ذیل ۸۵۴۳)
- محصولات حاوی مواد رادیواکتیو غیرمجاز (مانند برخی کالاهای مصرفی با مواد پرتوزای غیراستاندارد)
شرایط و مدارک مورد نیاز برای اخذ مجوز
اخذ مجوز از سازمان انرژی اتمی برای کالاهای وارداتی یا ترانزیتی فرآیندی دقیق و چندمرحله‌ای است که نیازمند هماهنگی با سامانه‌های الکترونیکی و ارائه مدارک کامل است. مراحل و مدارک مورد نیاز عبارتند از:
-
ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت:
- ثبت‌نام در سامانه ntsw.ir و وارد کردن اطلاعات کالا (کد تعرفه، کشور مبدأ، مقدار، ارزش، و مشخصات فنی).
- دریافت کد رهگیری برای ثبت سفارش.
- بررسی اولویت ارزی (ارز نیمایی یا آزاد) توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت.
-
درخواست مجوز از سازمان انرژی اتمی:
- ارائه درخواست از طریق سامانه جامع تجارت یا مستقیماً به دفتر حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی (تماس با دفتر یا از طریق ایمیل/سامانه).
- مدارک مورد نیاز:
- کارت بازرگانی معتبر.
- پروفورما (فاکتور پیش‌فاکتور): شامل جزئیات کالا، قیمت، و مشخصات تولیدکننده.
- گواهی مبدأ (Certificate of Origin): صادرشده توسط اتاق بازرگانی کشور مبدأ.
- گواهی آنالیز (Certificate of Analysis): برای مواد معدنی یا شیمیایی (مانند سنگ اورانیوم یا کیت‌های پرتوزا).
- کاتالوگ فنی: شامل مشخصات فنی و استانداردهای دستگاه (برای تجهیزات پزشکی یا نیروگاهی).
- گواهی عدم پرتوزایی (در صورت وجود): تأییدیه از کشور مبدأ مبنی بر عدم وجود تشعشعات غیرمجاز.
- مدارک گمرکی: شامل فاکتور، لیست بسته‌بندی، قبض انبار، بارنامه، و اظهارنامه گمرکی.
- نمونه کالا (در صورت درخواست): برای آزمایش در آزمایشگاه‌های مورد تأیید سازمان.
-
بررسی و آزمایش نمونه:
- سازمان انرژی اتمی کالا را از نظر سطح تشعشعات، انطباق با استانداردهای حفاظت در برابر اشعه (مانند استانداردهای IAEA)، و ایمنی بررسی می‌کند.
- برای ضایعات فلزی، ممکن است تست پرتوزایی در گمرک یا آزمایشگاه‌های مورد تأیید انجام شود.
- در صورت نیاز، نمونه‌ها به آزمایشگاه‌های تخصصی ارسال می‌شوند.
-
صدور مجوز:
- در صورت تأیید، مجوز ورود، ترانزیت، یا ترخیص صادر می‌شود.
- مدت اعتبار مجوز: معمولاً ۶ ماه تا ۱ سال (قابل تمدید با درخواست جدید).
- در صورت رد درخواست، دلایل (مانند عدم انطباق با استانداردها یا نقص مدارک) اعلام می‌شود.
-
ترخیص از گمرک:
- ارائه مجوز سازمان انرژی اتمی به گمرک همراه با سایر مدارک (اظهارنامه، پرداخت عوارض).
- بازرسی نهایی توسط نماینده سازمان انرژی اتمی یا گمرک برای تطابق کالا با مدارک.
- در برخی موارد، بررسی امنیتی توسط سازمان اطلاعات (حراست) ممکن است لازم باشد.
نکات کلیدی و توضیحات تکمیلی
- زمان‌بندی: فرآیند اخذ مجوز معمولاً ۲ تا ۱۰ هفته طول می‌کشد، بسته به نوع کالا، کامل بودن مدارک، و نیاز به آزمایش نمونه. تأخیر در ارائه مدارک یا نیاز به تست‌های آزمایشگاهی می‌تواند این زمان را افزایش دهد.
- هزینه‌ها:
- هزینه ثبت درخواست در سامانه جامع تجارت.
- هزینه آزمایش نمونه در آزمایشگاه‌های مورد تأیید (برای مواد معدنی، ضایعات فلزی، یا کیت‌های پرتوزا).
- عوارض گمرکی (بر اساس کد تعرفه و ارزش کالا).
- هزینه‌های انبارداری در صورت تأخیر در ترخیص.
- محدودیت‌های ارزی: کالاهای مرتبط با نیروگاه‌های اتمی (تحت تعرفه ۸۴۰۱) معمولاً در اولویت تخصیص ارز نیمایی هستند، اما برای سایر کالاها (مانند ضایعات فلزی) ممکن است ارز آزاد تخصیص یابد.
- استانداردها:
- کالاها باید با استانداردهای بین‌المللی حفاظت در برابر اشعه (مانند استانداردهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی – IAEA) و استانداردهای ملی (ISIRI) مطابقت داشته باشند.
- برای تجهیزات پزشکی، گواهی CE یا FDA و استاندارد ISO 13485 ممکن است لازم باشد.
- نظارت پس از ورود:
- سازمان انرژی اتمی بازرسی‌های دوره‌ای برای اطمینان از استفاده ایمن از کالاها (مانند تجهیزات پرتوزا یا کیت‌های آزمایشگاهی) انجام می‌دهد.
- استفاده غیرمجاز از مواد رادیواکتیو یا تجهیزات پرتوزا (مانند بی‌سیم‌های غیرمجاز یا لیزرهای پزشکی) ممنوع است و می‌تواند منجر به جریمه، توقیف، یا پیگرد قانونی شود.
- چالش‌ها:
- سختگیری‌های سازمان به دلیل حساسیت مواد پرتوزا و ملاحظات امنیتی می‌تواند فرآیند را پیچیده کند.
- تغییرات در قوانین ارزی یا استانداردهای ملی ممکن است واردکنندگان را با مشکل مواجه کند.
- هماهنگی بین گمرک، سازمان انرژی اتمی، و سایر نهادها (مانند وزارت صمت یا حراست) نیازمند دقت و پیگیری مداوم است.
- موارد خاص:
- برای کالاهای تحت تعرفه ۸۴۰۱ (تجهیزات نیروگاهی)، شرکت مادر تخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران (شناسه ملی ۱۰۱۰۱۳۳۶۲۴۲) مجوز کلی دارد، و ترخیص این کالاها با اظهارنامه این شرکت نیازی به مجوز جداگانه ندارد.
- ضایعات فلزی به دلیل احتمال آلودگی رادیواکتیو (مانند ضایعات وارداتی از مناطق نزدیک به سایت‌های هسته‌ای) تحت نظارت دقیق هستند و ممکن است نیاز به تست میدانی داشته باشند.
دلایل نیاز به مجوز
- حفاظت از سلامت عمومی: جلوگیری از ورود مواد یا تجهیزات پرتوزا که می‌توانند به سلامت انسان و محیط‌زیست آسیب برسانند.
- امنیت ملی: نظارت بر مواد رادیواکتیو و تجهیزات هسته‌ای برای جلوگیری از استفاده غیرمجاز یا قاچاق.
- کنترل کیفیت: اطمینان از انطباق کالاها با استانداردهای ایمنی و حفاظت در برابر اشعه.
- مدیریت پسماند: جلوگیری از ورود ضایعات آلوده به رادیواکتیو که می‌تواند مشکلات زیست‌محیطی ایجاد کند.
- رعایت تعهدات بین‌المللی: پایبندی به معاهدات بین‌المللی مانند معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و استانداردهای IAEA.
منابع و مراجع
- سامانه جامع تجارت ایران: ntsw.ir
- وب‌سایت سازمان انرژی اتمی ایران: aeoi.org.ir
- دفتر حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی: تماس مستقیم یا از طریق سامانه برای هماهنگی.
- درگاه ملی مجوزهای کشور: mojavez.ir
- کتاب تعرفه گمرکی ایران: برای بررسی دقیق کدهای HS.
- استانداردهای ملی ایران (ISIRI): isiri.gov.ir
- توصیه‌ها برای واردکنندگان
- بررسی اولیه: پیش از خرید یا حمل کالا، از مجاز بودن آن و نیاز به مجوز سازمان انرژی اتمی اطمینان حاصل کنید تا از توقیف یا متروکه شدن کالا جلوگیری شود.
- مشاوره با کارشناسان: همکاری با شرکت‌های بازرگانی یا مشاوران گمرکی متخصص در حوزه مواد پرتوزا (مانند شرکت فاتح تجارت بین الملل) برای تسریع فرآیند.
- آمادگی برای آزمایش: تأمین نمونه‌های کافی و اطلاعات فنی کامل برای آزمایش‌های پرتوزایی.
- پیگیری مداوم: بررسی وضعیت درخواست در سامانه جامع تجارت و هماهنگی با گمرک و سازمان انرژی اتمی.
- رعایت استانداردها: اطمینان از ارائه گواهی‌های بین‌المللی (مانند CE، FDA، یا IAEA) و برچسب‌گذاری صحیح به زبان فارسی برای تجهیزات.
دانلود لیست تعرفه‌های تحت نظارت سازمان انرژی اتمی ایران سال۱۴۰۴
